Steeds meer zelfstandigen in bijberoep, hervorming op komst

België telt vandaag meer dan 330.000 werknemers en ambtenaren die daarnaast actief zijn als zelfstandige in bijberoep. Dat is dubbel zoveel als 25 jaar geleden en goed voor een kwart van alle zelfstandigen in ons land. Het gaat daarbij om mensen die als natuurlijke persoon werken, dus niet via een vennootschap.

Hervorming op tafel

De federale regering werkt aan een hervorming van het statuut van zelfstandige in bijberoep. De hervorming moet ervoor zorgen dat ook wie slechts een beperkt inkomen uit zijn bijberoep haalt, toch sociale bijdragen betaalt. In ruil zouden zij sneller toegang krijgen tot sociale bescherming.

Daarnaast wil de regering met deze hervorming oneerlijke concurrentie met voltijdse zelfstandigen aanpakken en fraude beter bestrijden. Het bijberoep blijkt bovendien voor velen een opstap naar volwaardig ondernemerschap: van de zelfstandigen in bijberoep die het tien jaar volhouden, schakelt 40 procent uiteindelijk over naar een hoofdberoep. Wij hebben ook heel wat bijberoepers in ons klantenbestand.

Wie zijn die bijberoepers?

Zelfstandigen in bijberoep zijn actief in uiteenlopende sectoren. Een vijfde werkt in de paramedische sector, waaronder psychologen, verplegers en therapeuten. Andere voorbeelden zijn verzekeringsmakelaars, kappers, privéleerkrachten, handelsvertegenwoordigers, café-uitbaters, meubelmakers en aannemers van kleine verbouwingen.

Opvallend is ook de evolutie in het profiel: terwijl 25 jaar geleden driekwart van de bijberoepers mannen waren, is vandaag 44 procent vrouw.

Niet meteen sociale bescherming

Binnen de sociale zekerheid wordt het statuut van bijberoep vaak als aanvullend beschouwd, omdat de sociale rechten voornamelijk via het hoofdberoep worden opgebouwd. Daarom betalen mensen met een inkomen onder 1.882 euro per jaar momenteel geen sociale bijdragen. Wie meer verdient, betaalt wel, maar bouwt slechts beperkt rechten op. Pas vanaf een jaarinkomen van 17.000 euro geldt dezelfde sociale bescherming als voor zelfstandigen in hoofdberoep.

Er blijkt nu dat inkomsten uit een bijberoep voor veel mensen een essentieel deel van het gezinsbudget vormen.

Oneerlijke concurrentie door dubbele statuten

Het onderscheid tussen hoofd- en bijberoep leidt bovendien tot scheve concurrentieverhoudingen. Zelfstandigen in bijberoep kunnen verliezen uit hun zelfstandige activiteit fiscaal aftrekken van hun looninkomen, waardoor ze makkelijker hun prijzen kunnen verlagen. Zelfstandigen in hoofdberoep kunnen verliezen enkel overdragen naar een volgend belastingjaar, en ondervinden het fiscale voordeel dus pas met vertraging.

Hervorming op komst

De federale regering erkent deze knelpunten. In het regeerakkoord is vastgelegd dat het statuut van zelfstandige in bijberoep deze legislatuur hervormd zal worden.

In een eerste advies wordt nu voorgesteld om de huidige inkomensdrempel van 1.882 euro af te schaffen. Alle zelfstandigen in bijberoep zouden voortaan sociale bijdragen betalen, ook bij lage inkomsten. De jaarlijkse bijdrage zou rond de 400 euro liggen. Daardoor zouden zes op de tien bijberoepers die nu nog niets bijdragen, toch moeten betalen.

Wat krijg je als tegenprestatie?

In ruil zouden alle zelfstandigen in bijberoep recht krijgen op sociale bescherming, zoals een aanvullend pensioen, een overbruggingsrecht bij stopzetting van de activiteit of een moederschapsuitkering. Tegelijk is er brede eensgezindheid dat misbruik van het statuut strenger aangepakt moet worden.

Uit cijfers blijkt dat een derde van de bijberoepers verlies draait, en nog eens 28 procent onder de huidige inkomensgrens blijft, waardoor geen bijdragen worden betaald. Voor een grote groep ontbreken zelfs fiscale gegevens volledig. Daarom wordt onderzocht hoe mensen met een nevenactiviteit zonder duidelijk professioneel karakter uit het statuut kunnen worden geweerd.

Rechtszekerheid blijft belangrijk

Wie zijn activiteiten niet professioneel wil laten erkennen, zou de mogelijkheid moeten krijgen om zich expliciet niet aan te sluiten. In dat geval zijn er geen bijdragen verschuldigd, maar worden ook geen sociale rechten opgebouwd.

Financiële haalbaarheid nog onduidelijk

Hoewel de federale regering zich voorlopig niet verzet tegen het advies blijft de financiële impact een belangrijk discussiepunt. De grote uitdaging wordt om in te schatten hoe de extra inkomsten – dankzij een bredere bijdragebasis – zich verhouden tot de bijkomende uitgaven, vooral bij langdurige ziekte. Verwacht wordt dat de hervorming pas halverwege de legislatuur definitief vorm krijgt.